Hotline 24/7 Mr Chiến: 0934 443 929 - Mr Dũng: 0934 557 929

Nhựa trong cuộc sống

  26/05/2017

Nhựa - Những ứng dụng của nhựa trong cuộc sống

Những vật dụng bọc nhựa không còn xa lạ trong cuộc sống hiện đại. Cùng chúng tôi tìm hiểu những ứng dụng của nhựa phổ biến hiện nay nhé!

Bạn sử dụng vật dụng nhựa mỗi ngày trong vô số các hình thức - từ các phím trên máy tính để bàn của bạn đến thảm dưới chân của bạn đế chiếc thìa thìa,.. , nhựa ở khắp mọi nơi! Nhưng có bao giờ bạn nghĩ về những gì thực sự tạo ra nhựa và làm thế nào nó được thực hiện?

Những gì được làm bằng nhựa?

Về cơ bản, nhựa là polyme tổng hợp nhân tạo được làm từ chuỗi dài của carbon và các nguyên tố khác. Thông qua một quá trình gọi là bẻ dầu thô và khí tự nhiên được chuyển đổi thành các đơn phân hydrocarbon như ethylene, propylene, styrene, vinyl clorua, ethylene glycol,.. Những sau đó được trộn với hóa chất khác để sản xuất một sản phẩm hoàn thành mong muốn. - dẻo như chất phthalate để làm mềm nhựa PVC, butadien để làm cho nhựa  cứng, và nhiều thứ khác. Phụ gia bổ sung bao gồm các vi khuẩn, nhiệt, ánh sáng, màu sắc. Để tạo ra các hình thức mong muốn và hình dạng của nhựa, vật liệu cuối cùng được đúc, kéo thành sợi, đúc, chế tạo, ép đùn, hoặc áp dụng như một lớp phủ trên vật liệu khác.

 Những gì được nhựa làm thành?

Nhựa ở khắp nơi trong cuộc sống của chúng ta - nhà bếp chúng ta, xe của chúng ta, ví của chúng ta, và thậm chí cả bên trong cơ thể của chúng ta. Hãy kiểm tra ra nhiều cách nhựa có thể được tìm thấy tất cả xung quanh bạn:

Kết quả hình ảnh cho nhua trong cuoc song

    Acrylonitrile butadiene styrene (ABS): Linh kiện điện tử như máy tính và màn hình máy vi tính

    High impact polystyrene (HIPS):  Bao bì thực phẩm, lót tủ lạnh

    High-density polyethylene (HDPE) plastic: Đựng nước giải khát, làm sạch thùng chứa sản phẩm, túi mua sắm, cáp, đường ống, vật liệu tổng hợp gỗ

    Low-density polyethylene (LDPE) plastic: Sản xuất túi xách, hộp đựng thức ăn dẻo, thu nhỏ bọc, lót cho bìa các tông, trải dây, đồ chơi

    Melamine formaldehyde (MF): Dụng cụ nhà bếp và khuôn, đồ chơi

    Phenolics (PF) or (phenol formaldehydes): Cách điện cho thiết bị điện tử, cán giấy, lựa chọn thay thế khuôn

    Polyamides (PA): Vật liệu Nylon, khuôn xe, dây câu, bàn chải đánh răng

    Polycarbonate (PC) plastic: Đồ uống chai, DVD và CD, kính đeo mắt, đèn giao thông, thấu kính

    Polyester (PES): Dệt may

    Polyetheretherketone (PEEK): Cấy ghép y tế, các bộ phận hàng không vũ trụ

    Polyethylene terephthalate (PET): Đồ uống chai, màng thực phẩm, bao bì bằng lò vi ba

    Polylactic acid (PLA): Vỏ chai nước Uống đồ ăn phân hủy sinh học

    Polymethyl methacrylate (PMMA):  Khuyếch tán ánh sáng cho xe, kính áp tròng, Thủy tinh hữu cơ

    Polypropylene (PP) plastic: Thiết bị gia dụng lớn và nhỏ, hộp đựng thức ăn, phụ tùng ô tô, ống

    Polystyrene (PS) plastic: Các sản phẩm Xốp, hộp đựng thức ăn, trường hợp đĩa CD và DVD, đĩa và cốc

    Polytetrafluoroethylene (PTFE): Lớp phủ chảo chiên (Teflon) và máng trượt nước

    Polyurethanes (PU): Sản phẩm xốp cho đồ nội thất và sơn phủ

    Polyvinyl chloride (PVC) plastic: Đồ chơi, đường ống, tắm rèm cửa, sàn, cửa sổ, bộ phim thực phẩm

    Urea-formaldehyde (UF): Chất kết dính cho gỗ, vỏ cho công tắc điện

Vai trò của nhựa trong đời sống con người

Kết quả hình ảnh cho nhua trong cuoc song

Ngày nay nhựa là một vật liệu quan trọng trong đời sống sinh hoạt cũng như sản xuất. Đâu đâu chúng ta cũng thấy sự có mặt của nhựa, từ những chi tiết nhỏ như ghế, nón bảo hiểm, bàn chải đánh răng,… cho đến các bộ phận lớn như máy móc, thiết bị,… Nhựa công nghiệp đã mang đến cho cuộc sống chúng ta những sản phẩm tiêu dùng tiện dụng mà lại ít tác động xấu đến môi trường.

Lịch sử phát triển của nhựa

Năm 1970 nhựa nhân tạo đầu tiên ra đời, có tên là Bakelite.

Năm 1930 ni lông được tìm thấy, lúc đó nó có tên gọi là Polyamide 66.

Năm 1939, vớ ni lông được tung ra thị trường và sử dụng phổ biến.

Những năm 40 của thế kỷ 20, silicon có nguồn gốc là nhựa được trộn lẫn với axit boric tạo thành một hợp chất có độ đàn hồi tốt hơn cao su đến 25%.

Năm 1950, Polyethylene trọng lượng cao được phát hiện và ngày nay dùng trong những chai sữa bằng nhựa. Cũng thời gian này, Polypropylene được tìm thấy.

Từ những năm 1960, nhựa trở nên phổ biến và được sử dụng rộng rãi trong đời sống. Cho đến nay nhựa đã trở thành một vật liệu không thể thiếu hàng ngày. Từ truyền thông, giải trí, sức khỏe, đến bảo tồn năng lượng trong vận tải và sử dụng năng lượng mặt trời, nguồn nước và sức gió, nhựa đang đóng vai trò chính  trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta và phúc lợi xã hội trong tương lai.

Vai trò của nhựa đối với cuộc sống con người

Nhựa công nghiệp là vật liệu thân thiện đối với môi trường, có thể tái chế tái sử dụng. Nhựa làm tăng năng suất sử dụng năng lượng, giảm hao hụt, tăng tốc độ sử dụng nguyên liệu,… Ngành nhựa công nghiệp giúp chúng ta phát triển ngày càng nhiều mặt hàng có chất lượng, giảm áp lực vào việc sử dụng các tài nguyên thiên nhiên. Cụ thể:

Tạo ra nguồn năng lượng mới: Từ nguyên liệu polycarbonate, tạo ra nguồn năng lượng tái sử dụng được. Đồng thời chế tạo ra nguồn năng lượng mặt trời nhằm tiết kiệm chi phí tối đa cho người sử dụng

Tiết kiệm và lọc nước: Nhựa được ứng dụng trong việc xây dựng bể nước và dự trữ nước, nhằm tạo ra một thiết bị đựng nước an toàn và tiện dụng.

Nhựa giúp tiết kiệm nhiên liệu, năng lượng và tài nguyên thiên nhiên: Máy bay và xe được làm từ các nguyên liệu hỗn hợp, giúp chúng trở nên nhẹ nhàng và an toàn. Do sử dụng ít năng lượng nên giảm thiểu tối đa khí thải – nguyên nhân gây hiệu ứng nhà kính.

Nếu không có nhựa, các gói hàng hóa sẽ rất nặng, từ đó gia tăng chi phí sản xuất, năng lượng sử dụng cũng như lượng chất thải.

Có thể tạo ra các vật liệu khác nhau: Bắp, mía và lúa mì có thể được dùng như nguồn nguyên liệu ban đầu sản xuất nhựa, vì thế sẽ là giảm sự phụ thuộc vào những nguồn tài nguyên sản xuất nhựa không phục hồi được

Nhựa là gì?  

Nhựa là những vật liệu có thể đúc dược. Từ “nhựa” có nguốn gốc từ tiếng Hy Lạp-“plastikos”- có nghĩa là có thể đúc được. Có 2 loại nhựa chính: nhựa chịu nhiệt và nhựa phản ứng nhiệt. Nhựa chịu nhiệt có tính chất giống sáp- chúng có thể được gia công lại nhiều lần dưới một nhiệt độ thích hợp.Nhựa phản ứng nhiệt có thể được đúc  hay làm cứng chỉ một lần duy nhất dưới những điều kiện đặc biệt.

 

Ngày nay, những loại nhựa mà có thể tái sử dụng hay tái chế, đã dần trở nên thân thiết với cuộc sống con người.Từ những túi khí trong xe hơi cho đến các  dây thắt an toàn, ghế trẻ em, nón bảo hiểm, bàn chải đánh răng và áo phao,những vật dụng gia đình làm từ nhựa …. được thấy và mua bán phổ biến  khắp nơi trên thế giới. Các loại giấy nhựa dùng gói đồ rất đa dạng và tiện lơi không chỉ đảm bảo sự an toàn và sạch sẽ cho thực phẩm và sức khỏe người tiêu dùng mà còn giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.Nếu không sử dụng nhựa thì tổng cân nặng của hàng hóa sẽ gia tăng đáng kể ,chi phí sản xuất và năng lượng sẽ tăng gấp đôi, và sự tiêu hao nguyên vật liệu cũng sẽ tăng lên rất đáng kể. Sự ứng dụng của những thiết bị nhựa giúp tiết kiệm nước và những sợi nhựa nhỏ dùng trong nông nghiệp đã nâng mức tiết kiệm nước canh tác ở miền nông thôn lên rất nhiếu. Thật vậy, ngành nhựa đã dần trở thành nền công nghiệp trụ cột củng cố cho sức mạnh phát triển của nhiếu nền kinh tế quốc gia.

Ngành công nghiệp nhựa hỗ trợ chúng ta trong công cuộc sản xuất ngày càng nhiều hơn những sản phẩm tiêu dùng ít mang lại những tác động xấu đến mội trường.

1. Phân biệt các loại nhựa trong cuộc sống gia đình

1.1. Nhựa PET (PETE)

PET

Hình ảnh: ký hiệu nhựa loại 1 PET

phan-biet-cac-loai-nhua-trong-cuoc-song

PET(Polyethylene terephthalate):

  • PET hoặc PETE là một loại bao bì thực phẩm quan trọng có chể tạo màng hoặc tạo dạng chai lọ. Do tính chống thấm rất cao nên PET được dùng làm chai, bình đựng nước tinh khiết, nước giải khát có gas….
  • Hầu hết các chai soda và chai nước khoáng… đều thuộc loại đồ nhựa số 1. Loại nhựa này nói chung là an toàn, tuy nhiên, không nên tái sử dụng để chứa đựng nước uống hay thức ăn. Lý do với bề mặt có rất nhiều lỗ rỗng, xốp có thể cho phép vi khuẩn và mùi vị tích tụ, rất khó rửa sạch. Loại nhựa này được xem là loại đồ nhựa chỉ nên sử dụng một lần và rất dễ tái chế.
lavie chai nhua PET

Hình ảnh: lavie chai nhựa PET

Tính chất :

  • Bền cơ học cao, có khả năng chịu đựng lực xé và lực va chạm, chịu đựng sự mài mòn cao, có độ cứng vững cao.
  • Trơ với môi trường thực phẩm.
  • Trong suốt.
  • Chống thấm khí O2, và CO2 tốt hơn các loại nhựa khác.
  • Khi đươc gia nhiệt đến 200oC hoặc làm lạnh ở – 90oC,cấu trúc hóa học của mạch PET vẫn
  • được giữ nguyên, tính chống thấm khí hơi vẫn không thay đổi khi nhiệt độ khoảng 100oC
Nhua loai 1 PET (PETE)

Hình ảnh: Nhựa loại 1 PET (PETE)

1.2. HDPE (High density polyethylene)

nhua loai 2 HDPE

Hình ảnh: nhựa loại 2 HDPE

HDPE (High density polyethylene):

  • Polyethylene cao phân tử (HDPE) là một nhựa nhiệt dẻo làm từ dầu mỏ. thường được sử dụng trong sản xuất chai nhựa, đường ống chống ăn mòn, màng chống thấm, và gỗ nhựa trong công nghiệp thực phẩm. Loại tốt nhất của nhựa để sử dụng trong bảo quản thực phẩm lâu dài là polyethylene mật độ cao (HDPE), được chỉ định bởi các “2” biểu tượng. HDPE là một trong những hình thức ổn định nhất và nhựa, và tất cả các thùng nhựa được bán riêng cho bảo quản thực phẩm sẽ được làm từ chất liệu này.
  • Hầu hết các bình đựng sữa cho trẻ em, chai đựng sữa, nước trái cây, hoặc bình chứa các loại nước tẩy rửa, dầu gội đầu, nước rửa chén, sữa tắm … đều là loại nhựa số 2. Tuy có màu đục nhưng loại nhựa này được xem là an toàn vì vi khuẩn khó tích tụ do bề mặt khá trơn láng. Nhựa số 2 cũng được xem là dễ tái chế.
nhua hdpe lam binh sua

Hình ảnh: nhựa HDPE làm bình sữa

Tính chất:

  • Được biết đến bởi độ bền cao của nó so với tỷ lệ mật độ, mật độ khối lượng của HDPE có thể dao động từ 0,93 đến 0,97g/cm3.
  • Chịu mài mòn, chịu chấn động cao, ngay cả ở nhiệt độ thấp.
  • Kháng hóa chất tuyệt vời.
  • Hệ số ma sát thấp, cách điện tốt, Khả năng chống bức xạ năng lượng cao
Nhua loai 2 HDPE

Hình ảnh: Nhựa loại 2 HDPE

1.3. PVC

nhua loai 3 PVC

Hình ảnh: nhựa loại 3 PVC

phan-biet-cac-loai-nhua-trong-cuoc-song-2

PVC(Polyvinylchloride):

  • Sản phẩm PVC trước đây (1920 trở đi) được sử dụng với số lượng rất lớn, nhưng ngày nay đả bị PE vượt qua. Hiện nay, PVC phần lớn dùng bao bọc dây cáp điện, làm ống thoát nước, áo mưa, màng nhựa gia dụng…
Bao bi chua thuc pham PVC

Hình ảnh: Bao bì chứa thực phẩm PVC

  • Trong PVC có chất vinylchoride, thường được gọi là VCM có khả năng gây ung thư (phát hiện 1970). Sử dụng làm nhãn màng co các loại chai, bình bằng nhựa hoặc màng co bao bọc các loại thực phẩm bảo quản , lưu hành trong thời gian ngắn như thịt sống, rau quả tươi…. Ngoài ra, PVC được sử dụng để làm nhiều vật gia dụng cũng như các lọai sản phẩm thuộc các ngành khác.
Mang boc mang bao thuc pham PVC

Hình ảnh: Màng bọc màng bao thực phẩm PVC

Tính chất: Bao bì PVC có những khuyết điểm như sau :

  • Tỉ trong : 1,4g/cm2 cao hơn PE và PP nên phải tốn một lương lớn PVC để có được một diện tích màng cùng độ dày so với PE và PP.
  • Chống thấm hơi, nước kém hơn các loại PE, PP.
  • Có tính dòn, không mềm dẻo như PE hoặc PP. để chế tạo PVC mềm dẻo dùng làm bao bì thì phải dùng thêm chất phụ gia. Loại PVC đã đươc dẻo hóa bởi phụ gia sẽ bị biến tính cứng dòn sau một khoảng thời gian.
  • Mặc dù đã khống chế được dư lượng VCM thấp hơn 1ppm là mưc an toàn cho phép, nhưng ở Châu Âu, PVC vẫn không được dùng làm bao bì thực phẩm dù giá thành rẻ hơn bao bì nhựa khác.
Nhua loai 3 PVC

Hình ảnh: Nhựa loại 3 PVC

1.4. LDPE

Hinh anh: nhua loai 4 LDPE

Hình ảnh: nhựa loại 4 LDPE

LDPE (Low-density polyethylene)

  • Đây là loại nhựa polyethylene tỉ trọng thấp (LDPE). Nó thường được sử dụng để làm các loại bao bì, túi nhựa đựng hàng tạp hóa, giấy gói thực phẩm… Loại nhựa này được xem là khá an toàn và dễ tái chế.
  • Được tìm thấy trong: các loại chai có thể bóp; bánh mì, thực phẩm đông lạnh, giặt khô và túi mua sắm; túi tote; quần áo; đồ nội thất; thảm
Hinh anh: nhua loai 4 LDPE

Hình ảnh: nhựa loại 4 LDPE

1.5 PP

Nhua loai 5 PP

Hình ảnh: Nhựa loại 5 PP

PP (polypropylene)

  • Đây là loại nhựa được làm từ polypropylene. Hộp sữa chua, chai đựng nước lọc, lọ đựng thuốc, chai đựng nước sirup (xi rô) hoặc nước sốt cà chua, tương ớt, ống hút… đều được thuộc loại nhựa số 5. Loại nhựa này được xem là an toàn, và rất dễ tái chế.
  • Dùng làm bao bì một lớp chứa đựng bảo quản thực phẩm , không yêu cầu chống oxy hóa một cách nghiêm nghặt. Tạo thành sợi, dệt thành bao bì đựng lương thực, ngũ cốc có số lượng lớn.
  • PP cũng được sản xuất dạng màng phủ ngoài đối với màng nhiều lớp để tăng tính chống thấm khí, hơi nước, tạo khả năng in ấn cao, và dễ xé rách để mở bao bì (do có tạo sẵn một vết đứt) và tạo độ bóng cao cho bao bì.
Nhua loai 5 PP

Hình ảnh: Nhựa loại 5 PP

Tính chất:

  • Tính bền cơ học cao (bền xé và bền kéo đứt), khá cứng vững, không mềm dẻo như PE, không bị kéo giãn dài do đó được chế tạo thành sợi. Đặc biệt khả năng bị xé rách dễ dàng khi
    có một vết cắt hoặc một vết thủng nhỏ.
  • Trong suốt, độ bóng bề mặt cao cho khả năng in ấn cao, nét in rõ.
  • Chịu được nhiệt độ cao hơn 100o C. tuy nhiên nhiệt độ hàn dán mí (thân) bao bì PP (140oC) cao so với PE – có thể gây chảy hư hỏng màng ghép cấu trúc bên ngoài, nên thường ít dùng PP làm lớp trong cùng.
  • Có tính chất chống thấm O2, hơi nước, dầu mỡ và các khí khác.

1.6. PS

nhua loai 6 PS

Hình ảnh: nhựa loại 6 PS

PS (Polystyrene)

  • Nhựa Polystyrene, hay còn được gọi là xốp, thường được sử dụng trong khâu chèn lót, đóng gói bao bì, đồ cách nhiệt. Bạn cũng thấy nhựa số 6 được sử dụng để làm các loại đĩa, tô đựng mì ăn liền, đựng đồ ăn như canh, súp, và ly dùng 1 lần.
  • Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy rằng loại đồ nhựa này có khả năng tiết ra các chất hóa học độc hại, đặc biệt khi chứa đồ ăn nóng. Do đó, chúng ta nên tránh sử dụng các loại đồ nhựa mang nhãn số 6 để đựng thức ăn. Loại nhựa số 6 rất khó để tái chế.
Nhua loai 6 PS

Hình ảnh: Nhựa loại 6 PS

1.7.Các loại nhựa khác

Nhua loai 7

Hình ảnh: nhựa loại 7

Con số này về cơ bản có nghĩa là “Tất cả mọi thứ”. Đây là sản phẩm từ hỗn hợp các loại chất dẻo đã được phát minh sau năm 1987, trong đó có Polycarbonate (loại nhựa cứng, trong) và chất BPA rất đáng sợ.

Hầu như không có bất cứ loại đồ nhựa gia dụng nào mang nhãn số 7. Loại nhựa này đa phần chỉ được sử dụng trong công nghiệp, từ vỏ máy điện thoại, máy tính… Rất khó để tái chế.

PC(Polycarbonat): Với khả năng chịu được nhiệt độ cao nên PC được dùng làm bình, chai, nắp chứa thực phẩm cần tiệt trùng. Màng PC có tính chống thấm khí, hơi kém, giá thành PC cao gấp ba lần PP, PET, PP nên ít được sử dụng.

  • Tính chống thấm khí, hơi cao hon các loại PE, PVC nhưng thấp hơn PP, PET.
  • Trong suốt, tính bền cơ và độ cứng vững rất cao, khả năng chống mài mòn và không bị tác động bởi các thành phần của thực phẩm.
  • Chịu nhiệt cao (trên 100oC ).
Nhua loai 7 khac

Hình ảnh: Nhựa loại 7 khác

2. Hỏi đáp về tính an toàn của các loại nhựa như thế nào?

Tóm lại, các loại đồ nhựa số 2, 4, 5 (thuộc nhóm poly-Ethylene (PE) và Polypropylene (PP) thường được coi là an toàn. Đồ nhựa số 1 cũng được xem là an toàn nếu chỉ được sử dụng 1 lần. Khi bạn lựa chọn đồ nhựa gia dụng, nhất là để dùng chứa đựng thức ăn, cần phải hết sức thận trọng và xem xét kỹ lưỡng những con số được đánh dấu dưới đáy các loại chai, hộp nhựa.Tốt nhất là nên mua đồ làm bằng nguyên liệu gốc, không pha trộn nguyên liệu tái sinh, không nên chọn những loại đồ nhựa không có nhãn mác gì, không có 1 trong 7 kí hiệu trên.

Câu hỏi 1: Có thông tin cho rằng: Hầu hết các gia đình đều có thói quen dùng bình nhựa đựng nước lọc rồi bỏ vào tủ lạnh làm mát hay để đông đá. Khi ở nhiệt độ thấp, nhựa sẽ tiết ra độc tố dioxin. Đây là một chất cực độc và là nguyên nhân chính gây ung thư, đặc biệt là ung thư vú. Không chỉ vậy, thành phần nhựa còn chứa các chất như bisphenol A(BPA), Phthalates… Các chất này rất gây hại cho con người, đặc biệt là phụ nữ mang thai và trẻ em. Bisphol A có thể khiến thai nhi chết non hoặc phát triển dị dạng. Trẻ mới sinh dùng nhiều đồ nhựa như bình uống sữa sẽ ảnh hưởng đến quá trình phát triển.”

Trả lời: Xin nhắc lại, thông tin trên bạn vừa đọc không có cơ sở khoa học, chỉ mang tính giật gân

  • Không có dioxin trong nhựa. Các loại nước khoáng, giải khát hay nước hoa quả người ta thường sử dụng bình được làm bằng chất Polyethylene terephthalate (PET hoặc PETE). Không có một bằng chứng khoa học nào cho rằng bình nước bằng PET sẽ tiết ra dioxin khi gặp lạnh cả (nếu có dioxin thật, mà các nhà nghiên cứu tin rằng là không có). Dioxin là một nhóm hợp chất tạo ra ở nhiệt độ cực cao (khoảng 371°C), chứ không phải ở nhiệt độ trong phòng và tủ lạnh. Tất cả chỉ là tin đồn, hoàn toàn không có dioxin trong nhựa. Thêm nữa là việc làm lạnh thường là để chống hóa chất tiết ra. Hóa chất không phân tán dễ dàng trong nhiệt độ thấp.Vì vậy các bạn hoàn toàn không phải lo lắng gì về chuyện sử dụng nước lạnh trong chai nhựa.
  • Việc uống nước ấm trong chai nhựa cũng không thành vấn đề, tuy nhiên có một nhóm hợp chất được gọi là Phthalates, được thêm vào để làm chai nhựa dẻo hơn, nếu làm nóng nhựa thì bạn có thể làm tăng hợp chất Phthlates từ chai nhựa gây rối loạn nội tiết ở con người và động vật vì Phthlates là chất không thân thiện với môi trường.
  • Còn những loại bình được làm từ bisphenol A (BPA) dùng để sử dụng nhiều lần, ví dụ như bình nước cho vận động viên xe đạp, cho trẻ nhỏ, BPA có hại và liên quan đến ung thư ở động vật qua nghiên cứu, điều này khiến BPA bị cấm sử dụng để làm đồ dùng nhựa cho trẻ em và làm nhiều người cố gắng tìm bình nước thể thao không BPA hơn, tất nhiên là có những loại bình nước thể thao không làm từ BPA.

Câu hỏi 2: Có nên tận dụng các chai PET (chai từ nước suối L

Bình luận